We are sorry, but this article has not yet been fully translated.
/ SUBJECT: WOLNE TORY – POZNAŃ
/ LOCATION: POZNAŃ
/ COMMISSION: PKP SA, MIASTO POZNAŃ
/ SCOPE: KONKURS KONCEPCYJNY
/ ACHIEVEMENT: FINAŁOWA SZÓSTKA – WYRÓŻNIENIE!
/ AREA: 130 ha
/ COMPLETION: 2015 PAŻDZIERNIK
/ TEAM:
– mgr inż. arch. Marcin Wojtyś (Wojtyś Wójtowicz Architekci)
– mgr inż. arch. Szymon Wójtowicz (Wojtyś Wójtowicz Architekci)
– mgr inż. arch. Maria Kmieć
– mgr inż. arch. Adam Beim
– prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew K. Zuziak
/DESCRIPTION:
1. IDEA
Ideę prezentowanej koncepcji wyraża hasło: „przestrzeń miejskości”. Oznacza ono, że głównym celem projektu jest takie zdefiniowanie ram przestrzennych regulujących zmiany w środowisku Wolnych Torów, aby było one atrakcyjne dla mieszkańców Poznania, sprzyjało rozwojowi jego funkcji metropolitalnych i wyróżniało się czytelnym układem sieci przestrzeni publicznych dobrze powiązanych z otoczeniem. Zakłada się, że sieć tych przestrzeni stworzy szkielet kompozycyjny projektowanego układu urbanistycznego, a uformowanie i program funkcjonalny tych wnętrz urbanistycznych będzie stosowną oprawą architektury projektowa-nych tu budynków publicznych. Pozwoli to zbudować nową tożsamość kulturową tej części Poznania. Jej istotnym rysem powinny być także właściwe relacje między sferą publiczną i prywatną oraz dobre proporcje między odpowiadającymi im komponentami programu użytkowania. Program ten zapewnić ma poziom różnorodności form życia miejskiego jakiego oczekuje się od miasta metropolitalnego.
Kryterium miejskości oznacza również atrybuty życia wymagające zintegrowania fizycznej i społecznej przestrzeni miasta oraz odpowiedniego dostrojenia zabudowy do otoczenia pod względem skali i morfologii tkanki miejskiej. Wymienione założenia znalazły wyraz w kompozycji urbanistycznej i zasadach rozmieszczenia programu użytkowania terenu a w konsekwencji – w decyzjach określających najważniejsze rozwiązania projektowe.
2. ZASADY URBANISTYCZNE I ODPOWIADAJĄCE IM GŁÓWNE DECYZJE PROJEKTOWE
Główne zasady proponowanej koncepcji urbanistycznej i odpowiadające im rozwiązania to:
− Zapewnienie odpowiednich powiązań funkcjonalno-przestrzennych między terenami położonymi po zachodniej i wschodniej stronie układu torowego (6 nowych połączeń w formie pieszych mostów i przejść podziemnych oraz nowe połączenia autobusowe i tramwajowe);
− Zasadnicze przebudowanie bezpośredniego otoczenia Dworca Głównego PKP polegające na stworzeniu w tym obszarze atrakcyjnych powiązań przestrzeniami publicznymi i półpublicznymi – tworzącymi rodzaj „bramy do miasta” – oraz zlokalizowaniu w tym rejonie Centrum Kongresowego (z „Bramą Kongresową”) pomyślanego jako nowy akcent kompozycyjny i swego rodzaju kontrapunkt w stosunku do Galerii PCC;
− W ramach przebudowy otoczenia Dworca Głównego PKP, Dworca Zachodniego (Brama Zachodnia) i rozbudowy Nowego Dworca PKP powstanie nowe połączenie na kierunku WZ – równolegle do M. Dworcowy, S. Matyi i ul. Królowej Jadwigi – wzmacniające powiązania funkcjonalne z obszarem MTP a także z historycznym Centrum. Zakłada się, że zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym tego rejonu stanowić będą I etap przebudowy całego obszaru będącego przedmiotem opracowania konkursowego. Z etapem tym wiązać się będą również inwestycje transportowe: projektowany tunel drogowy i tramwajowy.
− Zaakcentowanie środka ciężkości projektowanego układu urbanistycznego w miejscach przecięcia się głównych osi kompozycyjnych na kierunkach NS i WZ przez usytuowanie w nich przestrzeni publicznych: projektowanego Nowego Rynku – po stronie północnej głównego ciągu pieszego WZ – i przestrzeni publicznej otaczającej projektowane, po południowej stronie tego ciągu, Centrum Kultury i Muzyki (mieszczące sale koncertowe i galerie sztuki);
− Przeprojektowanie ulic Przemysłowej i Roboczej w taki sposób, aby jako atrakcyjna przestrzeń publiczna – w formie zazielenionej alei – ulice te spinały obszar opracowania z otaczającą tkanką śródmiejską i wiązały – na kierunku NS – ważne kompozycyjne miejsca: Centrum Kongresowe, Centrum Kultury i Muzyki z zaprojektowanym w południowej części układu – po wschodniej stronie torów kolejowych Centrum Sportu i Rekreacji, pomyślanym jako akcent sygnalizujący nową dzielnicę pasażerom wjeżdżającym koleją z kierunku południowego. Zamknięcie perspektywiczne tej alei od strony południowej tworzyć będzie projektowany obiekt sakralny.
− Projektowana zabudowa tworzyć ma kwartały, które skalą, geometrią i rytmem podziałów oraz innymi cechami morfologicznymi nawiązują do otaczającej tkanki śródmiejskiej.
− System zieleni tworzą: a) ciągi zielone („zielone aleje”) towarzyszące głównym elementom sieci przestrzeni publicznej i wzbogacające rytmikę artykulacji i uczytelniając główne kierunki powiązań, b) zielone enklawy w postaci skwerów usytuowanych w miejscach ważnych kompozycyjnie oraz c) zielona kładka nad torami (dla pieszych i rowerzystów), która – podobnie jak w wielu europejskich metropoliach – stanowić może ważną atrakcję krajobrazową.
− Założenie uzupełnienia policentrycznego układu różnych aktywności wokół obszaru (rynek Łazarski i Wildecki, Zintegrowane Centrum Komunikacyjne z przystankami kolejowymi, Międzynarodowe Targi Poznańskie)
3. WAŻNIEJSZE PRZESŁANKI
Teren Wolnych Torów to obszar zlokalizowany w granicach ścisłego śródmieścia Poznania. W odległości ~2km od centrum miasta, przy głównych przystankach kolejowych oraz Międzynarodowych Targach Poznańskich, obejmujący zdegradowany obszar Zakładów Naprawy Taboru Kolejowego, który tworzący barierę między dwiema dzielnicami Poznania: Wildą i Łazarzem. Z historycznego punktu widzenia, ośrodkiem centralnym dla miasta Poznania pierwotnie był Ostrów Tumski. Wraz z rozwojem tkanki miejskiej środek ciężkości przesuwał się w kierunku południowo-zachodnim – w stronę dzisiejszego „STAREGO MIASTA”. W momencie powstania MTP aktywność została dalej przesunięta zgodnie z postępującą tendencją. Proces ten spowodował, iż na obszarze Wolnych Torów, w związku z brakiem jakiejkolwiek organizacji przestrzeni publicznej postawiono na stworzenie rozwiązań, które uzupełnią policentryczny układ aktywności dworca kolejowego, formując „NOWE MIASTO”: Dzielnicę WOLNE TORY, w ramach śródmiejskiej sieci przestrzeni publicznej Poznania.
4. ROZWIĄZANIA DOTYCZĄCE WYBRANYCH ELEMENTÓW STRUKTURY FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNEJ
4.1 TORY KOLEJOWE
Tory kolejowe stanowiące główną barierę pieszą zastają uporządkowane przez usunięcie zbędnej infrastruktury, wyrzucenie obszaru postoju taboru poza obszar Dworca Głównego oraz wyprostowanie układu komunikacyjnego. Uzyskany teren inwestycyjny po zachodniej stronie torowiska (możliwość do-bilansowania), będzie wykorzystany do zrównoważonego zintegrowania dzielnic (krótsze tunele, kładki) i stworzenia bariery funkcjonalno-przestrzennej podnoszącej komfort istniejącej zabudowy mieszkalnej.
4.2 OŚ: MTP – ZCK – CK (HUMANIZACJA UKŁADU DWORCOWEGO)
Dysfunkcyjne rozwiązanie nowego dworca głównego proponujemy poprawić poprzez stworzenie osi komunikacyjnej pomiędzy MTP – Dworcem Zachodnim – nowym dworcem podziemnym oraz Centrum Kongresowym. Bezkolizyjne przejście podziemne w ramach przestrzeni komercyjnych ma stanowić układ rozprowadzający po nowej sieci przestrzeni publicznych projektowanego zespołu. Dodatkowo proponujemy rozbudowę nowego dworca w kierunku ulicy Głogowskiej w celu ujednolicenia obsługi peronów i uzyskania czystego układu komunikacyjnego dla potoków pieszych. Zapewniono dostęp do funkcji dworcowej bezpośrednio z ulicy Głogowskiej.
4.3 OŚ: WILDA (Rynek Wildecki) / ŁAZARZ – GRUNWALD (Park Wilsona)
Główne przejście nad torami (w celu zszycia dwóch dzielnic) to szeroka kładka zielonego traktu na osi między Parkiem Wilsona a Rynkiem Wildeckim. Poprzez złamania kierunku północ-południe tworzymy podstawy do bardziej zrównoważonego rozłożenia aktywności w przestrzeni publicznej. Jednocześnie tworząc tak integrujący element w przestrzeni wyznaczamy punkty formalnie istotne w obszarze Wolnych Torów. Oś wzmacniamy poprzez zlokalizowanie przy niej głównych przestrzeni publicznych (plac miejski – Nowy Rynek) oraz funkcji kulturowej.
4.4 RELACJA WILDA / ŁAZARZ
Zaprojektowane zostało przejście podziemne piesze łączące Wildę z Łazarzem poprzez teren Wolnych Torów. Dodatkowo w południowej części Wolnych Torów proponujemy zintegrowaną z kubaturą użyteczności publicznej kładkę pieszą zszywającą tereny podzielone torami kolejowymi. Atrakcyjność rozwiązania jest zwiększona poprzez zintegrowanie jej z takimi obiektami jak: handel (Galeria Kolejowa), parking typu P&R, Centrum sportu i rekreacji, obiekty biurowe o dużej kubaturze).
4.5 ZIELONA ULICA MIEJSKA (ul. Przemysłowa, ul. Robocza)
Ulicę roboczą i przemysłową traktujemy jako łącznik między nową a starą dzielnicą, zachowując gabaryty zabudowy, proponujemy stworzenie zielonej alei, ulicy o charakterystycznym dla tej lokalizacji przekroju, indywidualnym i rozpoznawalnym w skali miasta.
4.6 SIEĆ MIEJSC AKTYWNOŚCI W PRZESTRZENI PUBLICZNEJ (kubatura, plac, ulica)
W ramach nowej zabudowy proponujemy elementy aktywności w postaci:
– Centrum Kongresowego – stanowiącego jednocześnie bramę (wraz z proponowaną zabudową terenów byłego dworca PKS) od strony północnej,
– Centrum Kultury i Muzyki – budowa wieży biurowej, której komercjalizacja zbilansuje budowę obiektu kultury,
– Centrum Administracji Publicznej,
– Plac Główny – Nowy Rynek, plac Dworcowy,
– Zielona Kładka Piesza,
– Centrum Sportu i Rekreacji,
– Galeria Kolejowa i Parking typu P&R oraz przystanki KDP, SKM.
Ideą jest zlokalizowanie dwóch układów aktywności, w kierunku północ-południe, rozsuniętych w przestrzeni, zazębiających się. Tworząc podwójny system kotwic dzielimy obszar na bardziej dostępne dwa systemy, przez co tereny między nimi stają się bardziej atrakcyjne i łatwiejsze w zagospodarowaniu.
4.7 SIEĆ PRZESTRZENI ZIELENI
Główna sieć przestrzeni zbudowana jest na osiowym układzie wschód-zachód (Wilda – Park Wilsona, poprzez zieloną kładkę) oraz północ-południe wzdłuż ulicy Roboczej/Przemysłowej (zielona aleja). Dodatkowo w celu uporządkowania terenów klejowych, proponujemy wzdłuż nowego układu wykonać szpaler drzew stanowiący pierwszą podstawową ścianę, granicę między terenami o różnym sposobie użytkowania.
5. ZASADY REALIZACJI
5.1 ZASADY ETAPOWANIA I KRYTERIA GRUPOWANIA PROJEKTOWANYCH PRZEDSIĘWZIĘĆ W PAKIETY
Zasady etapowania ilustrują schematy (prezentacja Power Point). Działania wdrażające projektowany układ mają kojarzyć realizację jednostek operacji urbanistycznych (kwartały i jednostki bilansowe będące – na ogół – kompozycją kwartałów) z etapami budowy elementów systemu przestrzeni publicznych (ulice, place, kładki, mini-parki itp.). W ramach bilansowanego terenu wprowadzono podział na 6 jednostek bilansowych, które byłyby również odniesieniem dla formułowania ofert inwestycyjnych, grupowania poszczególnych przedsięwzięć w pakiety projektów oraz ustalania kolejności ich realizacji. Założono, że wskazaną na schematach etapowania kolejność realizacji poszczególnych zespołów wyznaczać będzie przede wszystkim logika sekwencji działań związanych z realizacją projektowanego układu komunikacyjnego i infrastruktury technicznej towarzyszącej komunikacji. W pierwszej kolejności budowane będą jednostki na terenach o stosunkowo dobrej dostępności komunikacyjnej (rejon projektowanej „Bramy Kongresowej” i strefy w sąsiedztwie ulic: Przemysłowej i Roboczej. W kolejnych fazach, wznoszona będzie zabudowa której realizacja wiąże się z pierwszą fazą budowy „Zielonej kładki” oraz kształtowaniem pierzei „Nowego Rynku”. W dalszych etapach powstanie zabudowa, której realizacja warunkowana jest wcześniejszym zbudowaniem projektowanej ulicy H. J. Stübbena (KD/G1/3+2T, a w środkowym odcinku: KD/G1/4+P) – łącznie z odcinkiem w tunelu (tunel KD/G 1/3) – łączącej rejon „Bramy Kongresowej” na północy, z „Bramą Południową” (Centrum Sportu i Rekreacji wraz z Placem przy adaptowanej wieży ciśnień).
Poszczególne jednostki (pakiety) różnią się między sobą pod względem programu użytkowania, ale łącznie utworzą strukturę programową odpowiadającą zadanym warunkom W proponowanej kolejności realizacji uwzględniono również kryteria kompozycji urbanistycznej. Etapy 1A,1B,1C mają za zadanie uzupełnić zachodnią pierzeję ul. Przemysłowej i ul. Roboczej („zielona ulica miejska”). Etap 2 ma połączyć dzielnicę Łazarz/Grunwald oraz Wildę wyznaczając oś urbanistyczną z placem „Nowy Rynek” oraz nadziemną kładką pieszą. Kolejne etapy (możliwa różna kolejność realizacji) uzupełniające jak 3A i 3B mają za zadanie utworzyć krawędzie przestrzeni publicznej nowego placu oraz przygotować pozostałe obszary (4, 5A, 5B, 6) do wdrożenia rozwiązań komunikacyjnych, w tym zmian na obszarach kolei.
5.2 GŁÓWNE INWESTYCJE INFRASTRUKTURALNE WARUNKUJĄCE REALIZACJĘ PROPONOWANEJ WIZJI
W strategii realizacji proponowanej wizji szczególną rolę odgrywają rozwiązania komunikacyjne – zwłaszcza w zakresie transportu zbiorowego i tych elementów systemu transportowego, których priorytety realizacyjne wynikają z zasad zrównoważonej mobilności. W tym przypadku, realizacja projektowanej linii tramwajowej, zagospodarowanie przystanków (i ich otoczenia) odegrają rolę kluczową, a zastosowane tu rozwiązania techniczne (zwłaszcza ICT w sterowaniu ruchem oraz powiązaniach z systemem rowerowym) powinny odpowiadać ambicjom Poznania jako Miasta Inteligentnego. Kryterium to dotyczyć będzie również rozwiązań w zakresie infrastruktury technicznej i teletechnicznej.
5.3 ZASADY REALIZACJI ODPOWIADAJĄCE KRYTERIOM ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU I WYSOKIEJ JAKOŚCI KSZTAŁTOWANIA PRZESTRZENI PUBLICZNYCH
Projektowany kompleks urbanistyczny traktuje się jako potencjalny projekt strategiczny, którego wdrożenie przyczyni się do nowego wizerunku Miasta. Zatem ustalenia planistyczne regulujące kolejne fazy przygotowań do realizacji zawierać powinny wskaźniki, które – podobnie jak w przypadku słynnych „projektów flagowych” (np.: HafenCity czy Lyon Cofluence) – wymuszą wysoki standard rozwiązań urbanistycznych i architektoniczno-budowlanych pod względem energooszczędności i innych kryteriów charakterystycznych dla zrównoważonej urbanistyki. Uwagi te odnoszą się również do zasad „umeblowania” ulic i placów oraz iluminacji przestrzeni publicznych, które – jak Nowy Rynek, „Zielona kładka” oraz inne „przestrzenie – identyfikatory” czy „przestrzenie podróży” – wzbogacać będą tożsamość kulturową śródmieścia, wskazując jednocześnie kierunki harmonizowania nowej architektury miasta z jego dziedzictwem kulturowym. Temu kierunkowi wdrażania zasad polityki architektonicznej odpowiadają również te elementy zapisu przyjętych tu rozwiązań, które podkreślają znaczenie aktywności parterów i roli, jaką to odgrywa w kreowaniu odpowiedniego klimatu przestrzeni publicznej.
/ MODEL: